Tomaten
Tomaten kweken in de stad is verrassend goed te doen – zelfs op een balkon of in een kleine achtertuin. Tomaten houden van warmte, zon en regelmatige verzorging. Geen beginnersplantje, maar met een beetje aandacht kom je een heel eind. Ze groeien prima in potten, bakken of een zonnig stukje volle grond, en smaken vers van de plant gewoon het allerlekkerst.
Maart-mei
juli-september
Diepen pot, bed of volle grond
veel, minstens 6 uur
Regelmatig.
Maart-mei
juli-september
Diepe pot, bed of volle grond
veel, minstens 6 uur
Regelmatig.
Introductie
Tomaten zijn misschien wel de populairste moestuingroente en ze lenen zich perfect voor stadsmoestuinen, balkonnetjes en kleine achtertuinen. Of je nu een beginnende tuinier bent of al wat meer ervaring hebt, met tomaten haal je een echte smaakmaker in huis die je gemakkelijk zelf kunt kweken.
Er zijn twee hoofdtypen tomaten om rekening mee te houden: stamtomaten en struiktomaten. Stamtomaten, ook wel klimmende tomaten genoemd, groeien door als lange ranken en kunnen flink hoog worden. Ze hebben meestal steun nodig, zoals een stok of rek, en blijven de hele zomer door nieuwe vruchten produceren. Struiktomaten blijven juist compact en klein, groeien niet zo hoog en geven hun oogst binnen een kortere periode. Dit maakt ze ideaal voor kleinere plekken en potten.
Tomaten zijn daarnaast ook heel geschikt om in te maken. Zo kun je langer genieten van je eigen tomaten, zelfs buiten het groeiseizoen.
Zo kweek je tomaten
Zaaien of planten
Begin binnen met voorzaaien, ergens in maart of april. Dat kan gewoon op de vensterbank, zolang het daar lekker warm is. Gebruik kleine potjes met zaaigrond en leg één zaadje per potje. Binnen een week zie je de eerste groene sprietjes al verschijnen.
Zodra je plantjes zo’n 10 cm hoog zijn, mogen ze langzaam wennen aan het buitenleven. Dat doe je door ze af te harden: zet ze overdag een week lang buiten op een beschutte plek, en haal ze ’s avonds weer naar binnen. Zo krijgen ze geen klap van wind, kou of felle zon als ze straks echt naar buiten verhuizen.
Na IJsheiligen (half mei) mogen ze definitief naar hun plek in de zon: op je balkon, in een grote pot, een verhoogd bed of gewoon in de volle grond. Hoe meer zon, hoe beter ze smaken. Geef ze ruimte, lucht en grond met veel voeding.
Let wel op. Zet tomaten liever niet in dezelfde (pot)grond als vorig jaar. Zo voorkom je ziektes.
Verzorging
De meeste tomaten hebben steun nodig. Bind ze losjes vast aan een stok of laat ze langs een touw omhoog groeien. Bij stamtomaten (de meeste soorten) haal je regelmatig de zijscheuten weg — dat heet ‘Dieven’ — zodat de plant al haar energie in de vruchten stopt.
Water geven doe je het liefst aan de voet van de plant, niet op de bladeren – zo verklein je de kans op ziektes. Geef regelmatig water, zeker als het warm is. Een laagje mulch of een druppelsysteem helpt om de grond vochtig te houden.
Tomaten in potten hebben daarnaast echt extra voeding nodig. In een pot is de voorraad voedingsstoffen namelijk snel op. Geef vanaf de bloei wekelijks vloeibare voeding, speciaal voor tomaten of vruchtgewassen. Je kunt ook kiezen voor natuurlijke opties zoals compostthee of smeerwortelgier. Goed gevoede planten geven meer tomaten, smaken beter én blijven sterker en gezonder.
Oogsten
Een tomaat is het lekkerst om te oogsten als hij helemaal kleur heeft gekregen.
Dat betekent meestal mooi rood, maar soms ook geel, oranje of zelfs paars – afhankelijk van het type tomaat dat je hebt. Voel even voorzichtig: de tomaat moet stevig zijn, maar ook een beetje zacht aanvoelen. Zit hij vast aan de plant? Dan kun je hem makkelijk losmaken door hem met een klein stukje steeltje af te knippen. Gebruik hiervoor een scherp mesje of een snoeischaar, zo beschadig je de vrucht niet.
Het beste moment om te plukken is ’s ochtends, als het nog koel is.
Heb je tomaten die nog iets harder of niet helemaal verkleurd zijn? Geen probleem, die kun je gewoon binnen nog laten rijpen.
Ook goed om te weten: het oogsten van de tomaat stimuleert het vormen van nieuwe vruchten. Je kunt dus zonder schuldgevoel je maag vullen.
Combinatieteelt
Tomaten groeien graag in goed gezelschap. Planten zoals basilicum, worteltjes, knoflook, uien, bieslook en selderij zijn fijne buren: ze ondersteunen de groei en helpen plagen op afstand te houden.
Kweek je stamtomaten? Dan blijft er onder de omhoog klimmende plant vaak nog ruimte over. Die kun je slim benutten met lage gewassen zoals sla. Zo haal je het meeste uit je moestuin, zelfs als de ruimte beperkt is.
Zet tomaten liever niet naast koolsoorten (zoals broccoli, spruitjes en bloemkool), venkel of aardappelen. Die kunnen de groei van tomaten belemmeren of trekken ziekten aan waar tomaten ook gevoelig voor zijn.
Veel voorkomende tomaten problemen
Ook sterke tomatenplanten kunnen wel eens wat te verduren krijgen. Gelukkig kun je veel problemen herkennen én aanpakken. Hieronder de meest voorkomende:
Bladluizen, witte vlieg of rupsen
Kleine beestjes die aan je plant knabbelen of sap zuigen.
→ Zet geurige buren zoals basilicum in de buurt, spoel ze weg met water of gebruik een mild sopje.
Schimmels zoals meeldauw
Witte waas of bruine vlekken, vooral bij vochtig weer.
→ Zorg voor luchtige groei (dieven!), geef water aan de voet en haal aangetaste bladeren weg.
Blosrot (neusrot)
Zwarte plek aan de onderkant van de tomaat, door calciumtekort of wisselende vochtigheid.
→ Geef regelmatig water en mulch om de bodem vochtig te houden.
Barstende tomaten
Tomaten die openscheuren door snelle groei.
→ Houd de watergift stabiel, ook na regen, en oogst op tijd.
Weinig vruchten
Veel blad, weinig tomaten?
→ Zet de plant zonniger en help een handje met bestuiven (bijv. met een kwastje).
Bladkrul
Opgekrulde bladeren door stress (zon, wind, te veel voeding).
→ Geef rust, water met beleid en laat de plant herstellen. Meestal komt het goed.
Tomatenlaag (Phytophthora)
Donkere vlekken op blad, stengel en vrucht. Besmettelijk én schadelijk.
→ Geef water aan de voet, houd afstand tot aardappelen, en verwijder aangetaste delen meteen.
Rassen die goed werken in potten
Volgens het internet zijn de volgende cultivars geschikt voor het kweken in potten. Ik heb ze zelf niet geprobeerd maar ben benieuwd naar jullie ervaringen.
Minibel (balkontomaat)
Kleine, zoete cherrytomaat ideaal voor balkons en vensterbanken. Compact (30–90 cm), groeit goed in potten vanaf 5 l. Nederlandse variëteit, zeer geschikt voor stedelijke teelt.
Balkonzauber – Pottomaat
Ontwikkeld speciaal voor potten en balkonbakken. Compact, rijk dragend, en zeer geschikt voor de Nederlandse teeltomstandigheden.
Rotkäppchen – Pottomaat
Compacte, betrouwbare cultivar met stevige vruchten. Perfect voor pot- en balkonbeetjes—minder kans op ziekte of afbreken.
Medicinaal gebruik
Tomaten bevatten lycopeen, een antioxidant die wordt gezien als goed voor hart en bloedvaten. Ook zitten ze vol vitamine C en kalium, wat kan bijdragen aan een gezonde weerstand en bloeddruk.
Let op: tomaten horen bij de nachtschadefamilie. Sommige mensen reageren hier gevoelig op.
Let op: deze informatie is informatief en vervangt geen medisch advies. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.
Meer weten?
Wil je meer weten? Kijk dan eens op de website van ‘Plants for a Future’.
Alles wat we ooit over tomaten hebben geschreven (inclusief recepten), vind je hier terug.